YAZILAR

TEMİZ HAVA

30 Ağustos 2020 Pazar

İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Haber Dergisi Ağustos 2020 sayısında yayınlanmıştır. 

İklim krizi, pandemi, önlenemeyen, sürekli artan yangınlar ve ekonomik dalgalanmalar. İnsanın aklına sürekli Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisini getiriyor. Fizyolojik İhtiyaçlar (Açlık, susuzluk, nefes alma ve buna benzer temel yaşamsal ihtiyaçlar), Güvenlik İhtiyacı (Dış faktörlerden kaynaklı tehlikelerden korunma), Sosyal İhtiyaçlar (Aidiyet, sevgi, kabul görme, sosyal yaşam vb.), Değer Verilme/Saygınlık İhtiyacı (Statü, başarı, itibar, tanınma), Kendini Gerçekleştirme (Gelişim, bir işi başarıyla tamamlama, yaratıcılık) olarak 5 ana kategoride anlatılan bu ihtiyaçlardan hangisi eksik olsa bile hayatımızı kaliteli bir şekilde sürdürebiliriz?

COVID-19 süreci, aylardır gösterdi ki yaşama dair alışkanlıklarımızı, sosyal ilişkilerimizi, iş yapma şekillerimizi, beslenme biçimlerimizi değiştirebiliyoruz. Yeni düzene bir şekilde uyum sağlayabiliyoruz. Maslow’un hiyerarşisinde olmazsa olmaz en önemli aşama ‘fizyolojik ihtiyaçlar’. Kaç gün aç kalabiliriz? Kaç gün susuz kalabiliriz? Peki, hava olmadan ne kadar yaşayabiliriz?

Nerede olursak olalım, yaşam kaynağımız hava olmasa ne yaparız? Hava ama nasıl hava? Tabii ki temiz hava. Canlıların hayatını olumsuz yönde etkileyen ve maddi zararlar meydana getiren havadaki yabancı maddeler, normalin üzerinde miktar ve yoğunluğa ulaştığı takdirde hava kirlenmekte, kalitesi bozulmakta ve sağlığımızı etkilemektedir.

Belirli bir yerdeki havanın kalitesini ifade etmek için ise Hava Kalitesi İndeksi - HKİ (Air Quality Index - AQI) ölçüsü kullanılmaktadır. Farklı değerlerin aşamalarına göre sınıflandırılan ve her aşamanın bir renk ile simgelendiği HKİ renk ve risk aralıkları ülkeden ülkeye değişebilmektedir.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de HKİ düzenli olarak izlenmektedir. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kurulan ‘Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı’nda yer alan hava kalitesi ölçüm istasyonlarından elde edilen ölçüm sonuçları ve Türkiye'de hava kirliliği haritası havaizleme.gov.tr adresinden,  Dünya’da hava kirliliği haritası ise  https://waqi.info/tr/ adresinden takip edilebilir.

Konda Araştırma ve Danışmanlık Şirketi’nin 3 - 4 Mart 2018 tarihinde; Türkiye genelinde 30 ilin, merkez dahil 100 ilçesine bağlı 147 mahalle ve köyünde 2595 kişi ile yüz yüze yapılan görüşmeler ile hazırlanan Çevre Bilinci ve Çevre Koruma temalı Konda Barometresi; özellikle hava kirliliğinin toplumun en çok arttığını düşündüğü sorun olarak ön plana çıktığını gösteriyor. Avrupa’da son 15 yılda azalan hava kirliği oranı ne yazık ülkemizde yine insan faktörü nedeni ile % 8.4 oranında artış göstermektedir.

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası tarafından, Türkiye Hava Kirliliği Raporu’nun Mayıs 2020’de yayınlanan 2019 raporu; kent ölçeğinde Türkiye‘de en az 75 milyon kişinin kirli hava soluduğunu gösteriyor. Rapor OECD verilerine göre her yıl en az 30.000 vatandaşımızın hava kirliliğine bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybettiğini belirtiyor.

Türkiye’de hava kirliliği yaşayan bölgeleri belirlemek adına kanser, üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları, astım, alerji, stres, depresyon gibi sağlık problemlerine yol açan partikül madde 2,5 (PM2,5), partikül madde 10 (PM10), kükürtdioksit (SO2), azotdioksit (NO2), azotoksitler (NOX), karbonmonoksit (CO) ve ozon (O3) parametreleri için sınırların aşıldığı gün sayıları ve yıllık ortalama değerlerin incelediği raporun tamamına http://www.cmo.org.tr/ adresinden ulaşabilirsiniz.

2015 yılında doğa koruma ve sağlık alanında çalışan; Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe), Çevre için Hekimler Derneği, Greenpeace Akdeniz, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER), İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanları Derneği (İMUD), Pratisyen Hekimlik Derneği,  Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL), TEMA Vakfı, Türk Nöroloji Derneği, Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD), Türk Tabipleri Birliği (TTB), Yeşil Barış Hukuk Derneği, Yeşil Düşünce Derneği, Yuva Derneği, 350.org, WWFTürkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) olmak üzere 16 sivil toplum kuruluşunun bir araya gelmesiyle kurulan Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) Ağustos 2020’de yayınladığı  ‘Kara Rapor 2020: Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri’ çalışması Türkiye’nin dört yıllık hava kirliliği ve bu kirlilikten kaynaklanan önlenebilir can kayıpları verilerine odaklanarak ilginç noktalara dikkat çekiyor. (Raporun tamamı için : https://www.temizhavahakki.com/kararapor2020/ )

  • 2019 yılında 30 ilde yaşayan yaklaşık 18 milyon kişinin yıl boyunca soluduğu havanın kalitesine (PM10) dair yeterli veri yok ve her 5 ilden 1’inde hava kirliliğinin sağlık etkileri yetersiz veri nedeniyle (PM2.5) hesaplanamadı.
  • 2019 yılında, Türkiye’de hava kirliliği (PM10), yeterli veri olan 51 ilin %98’inde Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün sınır değerlerinin üzerinde gerçekleşti.
  • Son dört yıl boyunca düzenli olarak yüksek derecede kirli hava soluyan Iğdır, Düzce, Manisa, Bursa, Kahramanmaraş, ve Afyon’da hava kirliliği sorununun çözülemeyen kronik bir sorun haline geldiği gözlemleniyor.
  • Türkiye’de hava kirliliği Dünya Sağlık Örgütü kılavuz değerine indirilseydi; 2019 yılında tüm ölümlerin %7,9’u (31.476 ölüm) ve 2018 yılındaki tüm ölümlerin %12,13’ü (45.398 ölüm) önlenebilirdi.
  • 2017 yılından beri her yıl hava kirliliği trafik kazalarının 6 katından fazla ölüme sebep oluyor. 2019 yılında hava kirliliği nedeniyle en fazla ölümün yaşandığı ilk üç il sırasıyla İstanbul (3.761), İzmir (2.075) ve Manisa (1.680) oldu. İl nüfusuna oranla en çok hava kirliliğine bağlı ölümün yaşandığı il ise Iğdır olarak öne çıkıyor.
  • Türkiye’de yalnızca Ardahan, Tunceli, Rize, Artvin, Bitlis’te hava kirliliği üç yıl üst üste en düşük seviyede ölçüldü. Yine de, bu illerdeki hava kalitesi seviyelerinin bazıları Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği kılavuz değerlerin üzerindedir.

16 sivil toplum kuruluşundan oluşan Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) sağlıklı bir çevrede yaşamanın en temel şartlarından birisi olan hava kalitesini, kalıcı olarak iyileştirebilmek için yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde tüm ilgili ve yetkili kurum ve kuruluşları aşağıdaki belirtilen konularda adım atmaya davet ediyor:

  • Tüm hava kalitesi ölçüm istasyonlarının veri kalitesinin arttırılması,
  • Kanserojen olan ince partikül madde (PM2.5) kirleticisinin tüm illerde ölçülmesi ve
  • İnce partikül madde (PM2.5) için ulusal sınır değerleri içeren mevzuat düzenlemeleri yapılması,
  • Çevre yatırımlarını tamamlamamış kömürlü termik santrallerin çalışmasına izin verilmemesi,
  • Planlanan sanayi tesisleri için sağlık etki değerlendirme yapılması,
  • Halk sağlığını merkeze koyan, sürdürülebilir istihdam ve krizlere karşı dayanıklı modeller oluşturmayı amaçlayan ekonomik toparlanma paketleri oluşturulması.

Daha kaliteli bir hayat için hepimizin hakkı olan Temiz Havayı hep birlikte koruyabilir ve sağlayabiliriz.

Ankara Hava Kalitesi http://index.havaizleme.gov.tr/Index?stations=9,10,11,12,13,14,15,16

İzmir Hava Kalitesi  http://index.havaizleme.gov.tr/Index?stations=114,117,112,115,46,113,111,116

İstanbul Hava Kalitesi https://havakalitesi.ibb.gov.tr/

Dergi'nin tamamı için : http://www.iaosb.org.tr/edergi/2020/agustos/

HABERLER